Wat zijn triggers en hoe ga je ermee om?
We kennen allemaal wel onze drie primaire overlevingsreacties: vluchten, vechten of bevriezen. Wanneer er daadwerkelijk gevaar dreigt zijn deze reacties natuurlijk zinvol en noodzakelijk. Dan is bijvoorbeeld angst belangrijk om je in een staat van alertheid te brengen en adequaat te reageren op de situatie die zich voordoet. Maar bij veel mensen wordt de overlevingsreactie geactiveerd in situaties die niet daadwerkelijk levensbedreigend zijn, de reactie is niet passend binnen de context van de situatie. Dat noemen we triggers. Onder triggers zitten altijd trauma’s.
Het ontstaan van trauma’s en overlevingsmechanismen
Onze vroege kinderjaren zijn bepalend voor hoe we als volwassenen op situaties reageren. Zowel door onze opvoeding en hoe we geconditioneerd worden, maar ook door ontstane patronen vanuit trauma.
Wanneer we in onze jeugd traumatische ervaringen opdoen, dan slaat het zich meestal op in het lichaam. Als kind ben je namelijk niet in staat om de heftigheid van deze gebeurtenissen helemaal te doorvoelen (denk aan het verlies van een dierbare, een afwezige ouder – zowel fysiek als emotioneel -, een scheiding of een onveilige thuissituatie). Een kind heeft een volwassene nodig die het helpt de emoties te reguleren. Maar daarvoor is het wel nodig dat de volwassene daar zelf überhaupt toe in staat is. Veruit de meeste volwassenen zijn dat niet, omdat ze zelf hun trauma’s nog onvoldoende hebben verwerkt.
Omdat de initiële pijn van de traumatische ervaring niet doorvoelt wordt, zet het zich vast in het lichaam. Een deel van jou splitst zich als het ware af. Er komt een beschermlaag tussen jou en het afgesplitste deel: het overlevingsmechanisme. Dit heeft als enige functie om die primaire eerste pijn niet meer te hoeven voelen.
Dit kan bijvoorbeeld zijn: onverschillig worden, in het hoofd leven, hard je best doen, perfectionisme, bewijsdrang, verslavingen (alle soorten), pleasen, voor de ander zorgen, jezelf wegcijferen, anderen wegduwen of je onzichtbaar maken.
Je overlevingsmechanismen komen uiteindelijk allemaal voort uit een primaire reactie, alleen is deze niet meer passend bij de huidige situatie. Ooit was het als kind mogelijk levensbedreigend en had je het overlevingsmechanisme nodig om staande te blijven, nu als volwassene niet meer. We zijn er als het ware in blijven hangen, als een plaat die blijft hangen.
Hierdoor kom je bijvoorbeeld telkens in dezelfde situaties terecht of dezelfde personen in het leven tegen. Het wordt een patroon. Om dit patroon te doorbreken is allereerst bewustzijn nodig.
Wat is je eerste neiging wanneer je in een pijnstuk wordt geraakt?
1. Vechten
Schiet je in de verdediging, richt je je op die ander, wil je jouw gelijk halen, ga je in discussie, ga je over die persoon roddelen of word je boos?
2. Vluchten
Duik je in allerlei taken, je hoofd, je telefoon of Netflix? Ga je hard werken, probeer je de ander/de situatie te veranderen/redden of trek je jezelf terug?
3. Bevriezen
Sluit je jezelf af, word je passief, blokkeer je of lijk je niets meer te voelen?
Natuurlijk kun je ze ook allemaal herkennen. In essentie is het resultaat van alledrie dan ook hetzelfde: je vertrekt. Je gaat weg bij jezelf en wát er nu eigenlijk in je gebeurt. Het overlevingsmechanisme neemt het over.
Hoe kun je zo’n overlevingsmechanisme nu loslaten?
Behoorlijk wat mensen bewegen zich grotendeels vanuit overlevingsmechanismen door het leven. Ze staan voor het grootste gedeelte in standje overleven in plaats van leven, vaak zonder dat zelf door te hebben. Je kunt dan ook een prima leuk leven hebben op die manier. Leuke vrienden, een prima baan, een gezin en een mooi huis. In het weekend doe je leuke dingen en elk jaar ga je op vakantie. Niets mis mee. Genoeg mensen die er gelukkig oud mee worden.
Maar soms overkomt je iets dusdanig heftigs, dat je niet anders meer kunt dan het eigen innerlijke proces aangaan. Zoals het verlies van een dierbare, het eindigen van een relatie, een burnout, een ziekte of ongeluk.
Het vraagt 1. bewustzijn, 2. moed en 3. inspanning om vervolgens verandering te bewerkstelligen.
1. Het bewustzijn op je triggers, thema’s, trauma’s en patronen kun je alleen vergroten door zelfonderzoek te doen. Je eigen handelen te ondervragen. Alles en iedereen als spiegel te gebruiken.
2. Het vraagt moed om wat je dan in jezelf tegenkomt onder ogen te komen. Te vóelen. Alle pijn, de leegte, het verdriet, de wanhoop, weerstand en al het andere wat zich al dan niet aandient. Aanwezig blijven. Ook als het doodeng is. Ook als wijzen naar de ander of de situatie makkelijker is. Dit betekent dat je je niet meer verzet tegen de onprettige emoties of ervaringen, maar naar het gevoel toe gaat. Waar voel je het in je lijf? Wat gebeurt er in je lichaam? En geef het vervolgens alle ruimte die het in wilt nemen. Dan zal je merken dat het mogelijk eerst erger wordt, waarna het verzacht.
3. Het vraagt inspanning om dit keer op keer te doen. Stap één elke dag, de hele dag. Stap twee zo vaak als je dragen kunt in een voor jou veilige setting. Al dan niet mét begeleiding (familieopstellingen, haptonomie).
Begeleiding in dit proces kan heel helpend zijn. Alle vormen van begeleiding die je naar de primaire pijn toe brengen zijn wat mij betreft stimulerend voor je groei. Zoals het doen van een familieopstellingen of lichaamsgericht werk.
Waar je van weg wilt, maakt je compleet
Iets wat ik regelmatig herhaal in mezelf wanneer ik ergens in geraakt wordt. Dan worden die momenten waarop er een eigen thema wordt geraakt namelijk werkelijk cadeautjes. Ook als het pijn doet, frustrerend voelt of overweldigend is.
Want ondanks dat het pijnlijk is, komt er elke keer wanneer je het wél aan durft te gaan levensenergie en potentie vrij. Voel jij je meer compleet. Steviger. Meer in balans.
Dus begroet je triggers als een oude vriend. Omhels ze. Blijf erbij aanwezig. Het zijn de allermooiste cadeautjes van het leven zelf.