Je ouders aannemen, wat betekent dat nu eigenlijk?

Het onderwerp deed onlangs nogal wat stof opwaaien, vooral op LinkedIn. Mede dankzij een uitzending van Dreamschool met daarin een familieopstelling begeleid door Els van Steijn. Ze gaf in haar uitleg aan dat jouw ouders, de enige juiste ouders zijn voor jou. In een opstelling werd vervolgens vanuit een (geadopteerde) cliënt uitgesproken naar de (biologische) moeder: “jij bent mijn moeder”. 

Er kwamen behoorlijk wat verontwaardigde reacties op. Dat je dit zo niet kon zeggen en dat het belachelijk was dat de cliënt hieraan blootgesteld werd. Op TV nota bene. Uit de therapeutische hoek kwamen zelfs uitspraken als ‘victim blaming’ of ‘kwakzalverij’. Ook meerdere systemisch werkers hadden kritiek en benoemden het aannemen van de ouders als onzinnig en achterhaald en de werkwijze van Els als onafgestemd en bot.  

Dat de cliënt zichtbaar geraakt werd in een primaire emotie en achteraf ook aangaf hoeveel het met hem had gedaan (in positieve zin), dat werd even achterwege gelaten. Persoonlijk vond ik het een prachtig authentiek fragment met een pure reactie van een deelnemer. Zichtbaarheid voor een methodiek die talloze mensen veel gebracht heeft (waaronder mijzelf). De werkwijze van Els laat ik buiten beschouwing, dat kun je namelijk onmogelijk beoordelen tenzij je zelf in de zaal zit. 

Ik begrijp wel waar de verontwaardiging en de weerstand vandaan komt. Want wat dan als ouders schadelijke dingen hebben gedaan? Zoals misbruik, emotionele manipulatie, fysiek geweld of agressiviteit, een onveilige thuissituatie door alcohol- of drugsmisbruik, etc. Hoe kun je dan zeggen dat zij ‘de enige juiste ouders zijn voor jou’?

Het erkennen van de realiteit

Deze daden hoeven natuurlijk niet goedgepraat te worden (“het blijven toch je ouders”), ook hoeft er niets vergeven dan wel vergeten te worden of weggestopt onder de mantel der (licht en) liefde. Vaker houdt dit je juiste gebonden aan onbewuste loyaliteit dan dat je vanuit een innerlijke vrije houding je met hen kunt verbinden (en je eigen weg kunt gaan). Dat is dan ook niet wat bedoelt wordt met ‘je ouders aannemen’, maar wat wél vaak zo geïnterpreteerd wordt (wat meestal de oorzaak is van de weerstand). 

Waar het om gaat is dat je ze kunt aannemen en erkennen als je ouders. Degene die jou het leven hebben doorgegeven. Het gaat dan niet om de invulling die je geeft aan het woord ouders, maar om het biologische feit dat alleen je moeder en vader jou het leven hadden kunnen doorgeven. Je bent een mengelmoes van hun DNA en bloed. Als zij elkaar niet – op wat voor manier dan ook – gevonden hadden, was je niet geboren. 

Het aannemen van je ouders betekent dan ook eigenlijk niets anders dan het onder ogen komen van díe realiteit. Weerstand zegt: ik had een andere moeder/vader willen hebben! Of: mijn moeder verdient de titel moeder niet! De ziel zegt: dit zijn de ouders die je hebt gekregen. Zonder hen, was jij er niet. 

Vaker blijven we hangen in slachtofferschap (onbewust uiteraard) en weerstand, door verwijten te blijven maken, het gevoel te hebben nog ergens recht op te hebben of door te hopen dat datgene wat we tekort gekomen zijn alsnog onze kant op komt. Door bijvoorbeeld te pleasen, hard te werken of het allemaal goed te willen doen. Slachtoffer blijven is makkelijker dan geconfronteerd te worden met je eigen kindspijnen en de realisatie dat niemand anders die pijn voor je gaat wegnemen of  voor je kan oplossen.

Die realisatie brengt vaak een enorm innerlijk proces op gang die mogelijk jaren kan duren. Want dat betekent dat je niet langer kunt blijven wijzen naar de ander en hun tekortkomingen, maar dat je het oog naar binnen richt en verantwoordelijkheid neemt voor je eigen pijnstukken en helingsproces. 

Kun je de persoon zien of zie je enkel wat je van de ander vindt?

Het vraagt enige volwassenheid om de persoon en het gedrag van de persoon los van elkaar te kunnen zien. En dit is zeker niet altijd gemakkelijk. Vanuit ons persoonlijk geweten kunnen we grote morele bezwaren hebben tegen bepaalde gedragingen, waardoor we enkel nog het gedrag kunnen zien en niet meer de mens achter het gedrag. 

Dit werd ook mooi zichtbaar in het programma ‘Hel of hotel’ van de NPO waarbij (semi)BN’ers samen met ex-gedetineerden in een gevangenis worden opgesloten. Wat telkens weer naar voren komt bij de ex-gedetineerden, is dat zij eigenlijk geen tweede kans meer krijgen in de maatschappij.

Veruit de meeste mensen kunnen hun alleen nog als crimineel zien, ze veroordelen om hun daden, en niet meer als mens met een rugzakje.

Veruit de meeste mensen worden (in meer of mindere mate) gedreven en bewogen vanuit kindspijnen en trauma. Jij dus ook. Ik geloof dat in essentie niemand slecht of goed is, iemand is enkel mens. Dat mensen dingen doen we maatschappelijk zien als goed of slecht, dat is een tweede. Maar wie zijn wij nu eigenlijk om dat te beoordelen? Filosofische levensvragen die we ons allemaal zo eens af kunnen vragen. 

Want zelfs slachtoffers van de meest vreselijke misdrijven kunnen hun ervaring als keerpunt ervaren (in de positieve zin). Dat deze ervaring ze op een pad heeft gebracht die ze uiteindelijk dichter bij zichzelf bracht. Anderen lijken er ogenschijnlijk alleen maar slechter van te zijn geworden en hebben er hun leven lang last van. Wat het effect is van een ervaring, lijkt mede bepaalt te worden door de eigen innerlijke houding en de capaciteit om het oog naar binnen te richten in plaats van naar buiten.

Ik denk dat we in elke levenservaring iets moois kunnen vinden, zelfs (en misschien wel vooral) de meest pijnlijke. Een kans om dichter bij onszelf te komen. Dat vraagt wel de bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen helingsproces. Daar is een zekere innerlijke draagkracht voor nodig. Gepaste hulp vinden kan dan ook essentieel zijn om deze draagkracht te vergroten en je eerste stappen in het innerlijk proces te maken.

Podcast: je ouders aannemen, wat betekent dat nu eigenlijk?

Deze verdiepende mail is een aanvulling op de podcast die ik opnam over dit onderwerp, waarin ik meer vertel over wat het nu betekent om je ouders aan te nemen en ook wat het vooral niet betekent. Vind je dit onderwerp interessant en ben je hier benieuwd naar? Luister hieronder dan de aflevering. 

Luistertijd: 12 min