Loyaliteit is een flutkwaliteit
Een onderwerp wat regelmatig terugkomt tijdens opstellingsdagen en in de opleiding. Want oh oh, wat struggelen veel mensen hiermee. Wanneer blijf je loyaal en wanneer kies je dan voor jezelf?
Om het extra uitdagend te maken wordt loyaliteit maatschappelijk als iets positiefs gezien. Loyaal zijn aan je familie, je werkgever, je vriendenclub, de sportvereniging. Je kunt ook loyaal zijn aan een leermeester of opleider. Loyaliteit is een betrouwbare eigenschap. Je bent er voor de ander/de groep. Daar kun je op bouwen.
Vanuit systemisch perspectief zit dat iets anders in elkaar.
‘Loyaal zijn’ is een kindstuk
Loyaliteit is een bij uitstek kinderlijke eigenschap. Kinderen zijn loyaal aan de ouders, omdat ze van hen afhankelijk zijn. Buitengesloten worden zou de dood betekenen. Loyaliteit zorgt er dus voor dat het kind ‘erbij hoort’ en overleeft.
In die zin heeft loyaliteit dus een belangrijke functie en is het dienend voor het kind. Daarbij komt hoe groter de afhankelijkheid is, hoe hoger de loyaliteit zal zijn. Én hoe hoger ook nog de bereidheid is om zichzelf op te offeren, zolang het er maar bij mag blijven horen.
Op het moment dat kinderen volwassen beginnen te worden – dat proces begint rond de pubertijd – worden ze minder afhankelijk van de ouders om te overleven. Ze beginnen zich los te maken. Ze gaan zichzelf ontdekken, hun ‘ik’ ontwikkelen en steeds meer op eigen benen staan. Wanneer de pubertijd helemaal doorlopen is, ontstaat er ruimte voor een eigen gezin (een nieuw systeem).
Als de ouders emotioneel redelijk volwassen zijn en in staat zijn hun kinderen los te laten, dan kan dit proces op een natuurlijke en gezonde manier doorlopen worden. Helaas gebeurt dit zelden (of misschien wel nooit).
Verstoringen ontstaan dan in de kindertijd, door opvoeding en conditionering. Bijvoorbeeld doordat ouders niet in staat zijn hun kinderen los te laten en de eigen weg te laten gaan vanuit de eigen behoeftigheid.
Onvolwassen ouders kunnen hun kinderen onmogelijk begeleiden naar volwassenheid. Dit heeft tot gevolg dat veruit de meeste (biologisch) volwassen mensen, innerlijk niet volwassen zijn.
Onvolwassen systemen hebben loyale mensen nodig
De meeste (tijdelijke) systemen, zijn dus óók onvolwassen. Hiermee bedoel ik alle systemen waar wij onderdeel van uitmaken. Zo zijn we naast het familiesysteem ook onderdeel van allerlei andere systemen, bijvoorbeeld: je werk, vriendengroep, sportvereniging, de kerkgemeenschap enzovoort. Maar ook de plaats waar je woont, het land en de overheid zijn voorbeelden van systemen.
Wanneer je nog (onbewust) loyaal bent naar je familiesysteem, ga je dit vaak ook in de andere systemen waar je onderdeel van bent tegenkomen. Ergens is nog steeds de angst actief: zodra ik buitengesloten wordt, betekent dat de dood. ‘Er niet bij horen’, kan dan ook werkelijk voelen als doodsangst. Zoals mensen die loyaal blijven aan een werkgever, zelfs als ze ergens anders beter zouden verdienen tegen betere voorwaarden. Of eeuwig blijven hangen in dezelfde vriendengroep, ook als het je allang geen voldoening meer geeft en je enorm veel energie kost.
Een volwassen systeem is vrij en mag ophouden te bestaan
Nu kun je je afvragen, hoe kan een systeem dan blijven bestaan zónder loyaliteit? Loyaal zijn naar je vrienden, een werkgever of je partner is toch ook iets moois?
Zolang het systeem nog bestaansrecht heeft, zal deze blijven bestaan. Zodra de functie erop zit, mag het systeem ook weer ophouden te bestaan. Wellicht komt er een ander systeem voor in de plaats die op dat moment passender is.
Waar onvolwassen systemen over het algemeen gebaseerd zijn op angst en tekort (de meeste bedrijven zijn hierop gebouwd), is een volwassen systeem vrij en dienend. Datzelfde geldt zo voor volwassen relaties. Dan blijf je samen, omdat het voldoening (voedend) geeft voor jullie beide, niet omdat je loyaal bent aan elkaar (belemmerend).
Want vraag je eens af: wat als een bedrijf stopt met bestaan, wat is daar dan erg aan? Kun je dan het bedrijf eren voor wat het heeft gebracht en in liefde loslaten, of moet je dan krampachtig en koste wat het kost zo’n bedrijf in leven houden? Voor wie of wat is dat nog dienend?
En datzelfde geldt natuurlijk voor banen, vriendschappen, relaties en alle andere systemen.
Eren en afscheid nemen
Dat betekent niet dat een eventueel afscheid of einde niet verdrietig mag zijn. Sterker nog, daar mag je natuurlijk helemaal om rouwen. Het krijgt het een plek. Daarmee eer je het systeem ook het meest voor de functie die het heeft gehad en maak je je vrij voor iets nieuws.
De opleiding of een opstellingendag vind ik daar zo’n mooi voorbeeld van. Je komt tijdelijk samen om te groeien. Elkaars spiegel te zijn. Dan zit het er weer op en gaat iedereen de eigen weg. Wellicht dat je met een aantal mensen een vriendschap ontwikkelt. Maar anderen zie je misschien wel nooit meer. En dat is helemaal in orde.
Je komt samen omdat het dienend is voor alle betrokkenen, zolang als dat het duurt. Dat kan een toevallige ontmoeting zijn. Een dag. Een paar weken en soms vele jaren.
Maar wanneer er krampachtig vastgehouden moet worden aan een systeem wat simpelweg niet meer dienend is, dan spelen er gegarandeerd eigen thema’s mee.
Vraag je eens nieuwsgierig af aan wie of wat je nog loyaal bent. Én welke prijs jij betaald voor die loyaliteit.
Mogelijk kan dit nog tot mooie inzichten leiden.